Dr. Bart van Geluwe werkt in AZ Groeninge, UZ Leuven en de Proctoclinic. Hij is gespecialiseerd in colorectale heelkunde, bekkenbodemchirurgie en proctologie (anale chirurgie). Over de anus schreef hij het vlot leesbaar boek ‘Achterwerk. Alles over het laatste lichamelijke taboe.’
“Pruritus ani, simpelweg: jeuk in en rond de anus.”
“De jeuk op zich is het symptoom. Hij kan af en toe optreden of blijven aanhouden.”
“Meerdere factoren liggen aan de basis van anale jeuk. Bij drie op de vier patiënten kunnen we een oorzaak aanduiden. Alles wat een verhoogde vochtigheid van de anale regio veroorzaakt, kan jeuk geven: huidflappen rond de aars (marisken), fistels, aambeien, fissuren, diarree, stoelgangverlies enzovoort. Wat er mogelijk aan de hand is, kun je door deze zelftest ontdekken. Heel vaak kijkt men enkel naar de huid rond de aars, maar ligt de oplossing IN de aars: inwendige aambeien - bij iedereen aanwezig - zijn vaak de onderliggende oorzaak van anale jeuk. Soms zijn die aambeien iets te groot - en kunnen ze daardoor (vooral naar de avond toe) vocht afgeven en zo jeuk veroorzaken - maar zijn ze niet groot genoeg om andere, meer opvallende en typische klachten te veroorzaken zoals pijn, zwelling, of bloedverlies. Daardoor blijven aambeien vaak onder de radar in de diagnostiek, en wordt er niet aan gedacht. Als de oorzaak bij aambeien of een van de andere hoger genoemde kwaaltjes ligt, verdwijnt de jeuk meestal vrij snel zodra die aangepakt worden.
"Spoelen met water, maar ook de anale regio met een haardroger föhnen met lauwe lucht kan de jeuk verzachten." dr. Bart Van Geluwe, proctoloog
Overvloedig zweten, synthetisch ondergoed en was- of voedingsproducten kunnen ook jeuk uitlokken. Soms veroorzaken zeepresten of resten van vochtige en geparfumeerde doekjes in de huidplooitjes irritaties en toxische reacties: het toxisch contacteczeem. Schimmels floreren in een donkere, vochtige omgeving zoals de aarsregio: ook een frequente oorzaak voor jeuk. Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s), wormpjes, radiotherapie, vaginaal verlies en een waslijst aan medicaties kunnen jeuk uitlokken. Soms kunnen huidaandoeningen als psoriasis, eczeem of kanker toevallig daar voorkomen. Maar ook anale zalven kunnen jeuk veroorzaken, door een element in de zalf, of omdat ze de huid vochtiger en kwetsbaarder maakt. Meestal ligt een onderliggende irritatie aan de basis van de jeukklachten. Te uitbundig poetsen en wrijven zorgt voor kleine kloofjes die de klachten verergeren. Bij sommige patiënten wordt de anale jeuk veroorzaakt door uitwendige factoren, zoals roken, alcoholgebruik of andere voedingsstoffen zoals koffie, melkproducten, tomaten of pikante gerechten/kruiden. Bij een op vier patiënten vinden we gewoon geen duidelijke oorzaak voor de jeuk.”
“Soms zie je dunne, witte (bewegende) draadjes op stoelgang, ondergoed of toilet. Dit zijn wormpjes (aarsmaden). Vooral kinderen tussen 3 en 10 hebben er last van. Gelukkig zijn ze eenvoudig te behandelen, met één tabletje of een soeplepel siroop van een medicijn met als werkzame stof mebendazol (vb. Vermox) uit de apotheek. Omdat die aarsmaden zo besmettelijk zijn, is het beter om meteen het hele gezin te behandelen en niet enkel de patiënt.
De jeuk kan verzacht worden door fysieke stimuli als warmte, koude en vibratie. Die maken immers enzymen vrij die eiwitten kunnen afbreken en zo de jeuk-krabcyclus kunnen verbreken. Daarom helpt spoelen met water, maar ook de anale regio met een haardroger föhnen met lauwe lucht kan de jeuk verzachten.
"Af en toe kan het al verholpen worden door twee weken lang koffie, thee, pikante kruiden en alcohol te vermijden." dr. Bart Van Geluwe, proctoloog
Af en toe kan anale jeuk al verholpen worden door twee weken lang koffie, thee, pikante kruiden en alcohol te vermijden. Kies verder een zalf met zinkoxide (luierzalf, liefst eentje zonder parfum) bij kortdurende en beperkte irritaties. Ook een zalf met een antischimmelmiddel (miconazol) kan je zonder voorschrift bij de apotheker kopen. Als dat niet helpt, kan je huisarts je een zalf met steroïden of cortisone voorschrijven. Die is niet geschikt voor langdurig gebruik, anders krijg je een omgekeerd effect: de huid verzwakt en de jeuk neemt toe.
Ook het kalmerend antiallergiemedicijn (Cetirizine©) kan ingezet worden. Het werkt na een uur en de werking houdt een dag aan. Je kan er wel wat suf of slaperig van zijn. De minst gebruikte, maar een zeer efficiënte optie bij aanhoudende jeuk is een tatoeage in de anale regio met enkele milliliter 1% methyleenblauw. Hierdoor worden de gevoelige zenuwuiteinden vernietigd en verdwijnt de jeuk. De ‘blue tattoo’ vervaagt na enkele weken wel geleidelijk, maar de klachten verdwijnen bij 85% van de patiënten. De kans dat de jeuk binnen de drie jaar terugkomt lijkt minder dan 10%. Bovendien kan het tatoeëren herhaald worden.”
“Krabben lijkt de ideale oplossing, maar dit helpt niet, integendeel. Daardoor komt namelijk TNF (tumor necrosis factor) vrij en andere eiwitten die een lokale ontsteking uitlokken. De jeuk wordt erger en de drang om nog meer te krabben wordt groter. Door te veel krabben of wrijven kwets je de huid. Je ziet de huid veranderen: ze wordt wat dikker, de structuur wordt grover en er ontstaan meer huidplooien. Om onbewust en ook nachtelijk krabben te voorkomen, adviseren we niet alleen kortgeknipte nagels, maar ook het dragen van stoffen handschoenen.
Vaak denken mensen ten onrechte dat anale jeuk een gevolg is van een gebrek aan hygiëne. Dan gaat men als reactie neigen naar een overdreven hygiëne: te veel wassen, speciale zepen, ontsmetten, te veel wrijven... Dat creëert natuurlijk een vicieuze cirkel: de klachten worden erger, met als gevolg nog meer overdreven hygiëne … enzovoort.”
“Loszittend wit katoenen ondergoed is aan te raden. Bij sporten of op warme dagen kan talkpoeder of een katoenen compres tegen het zweten worden aangebracht. Niet in het ondergoed, maar wel tegen de aars. Dat zal de anale regio beschermen tegen vochtigheid en dus droog houden. Vermijd overdreven hygiëne. Zepen en vochtige doekjes zijn af te raden. Wens je toch een natte reiniging, besprenkel de regio dan met lauw water. Dit kan onder de douche. Na reiniging is droogdeppen beter dan wrijven. Gebruik daarvoor het best wit katoen of kleurloos wc-papier.”
Bron: HLN (Rubriek: Gênante kwaaltjes)
Troeven van Proctoclinic
Proctoclinic